Terminom „test osiągnięć szkolnych” obejmuje się narzędzia pomiaru dydaktycznego wytwarzane w różnym celu, w różnych warunkach i w różny sposób. Wiąże się z tym rozmaitość typów testów i różnorodność wymagań stawianych testom różnych typów.
Testy osiągnięć szkolnych można poklasyfikować według 5 różnych zasad.
1.Według typu czynności wykonywanej przez ucznia dla udzielenia odpowiedzi na zadania testowe dzieli się testy na
: ustne, pisemne i praktyczne. Rozwiązując test ustny, uczeń wypowiada głośno pojedyncze słowa lub zdania, zapisywane na taśmie magnetofonowej lub bezpośrednio oceniane przez prowadzącego badanie. Rozwiązując test pisemny uczeń zapisuje lub oznacza w pewien sposób odpowiedzi na zadane pytania. Rozwiązując test praktyczny, uczeń manipuluje jakimiś przedmiotami , a wynik tej manipulacji jest bezpośrednio oceniany lub też w jakiś sposób utrwalany. Specjalną odmianą testu praktycznego jest test pracowniany, obejmujący czynności ucznia, wykonywane w toku ćwiczeń w pracowni szkolnej.
Od czynności wykonywanej przez ucznia dla udzielenia odpowiedzi na pytania trzeba odróżnić czynność szukania tej odpowiedzi i jej formułowania. Ma ona zawsze charakter myślowy.
Wzajemny stosunek czynności myślowych i ekspresywnych w treści nauczania decyduje o tym, czy można zastąpić testy ustne i praktyczne, testami pisemnymi, wygodniejszymi do zbiorowego stosowania.
2. Według mierzonej cechy czynności ucznia dzieli się testy osiągnięć na
testy mocy i testy szybkości. Test mocy sprawdza dokładność opanowania pewnego rodzaju czynności przez ucznia. Składa się on z zadań o różnorodnej treści i zróżnicowanej trudności. Ograniczenie czasu pracy ma w tym przypadku tylko charakter porządkowy i – w zasadzie – każdy uczeń może wykonać cały test.
Test szybkości sprawdza biegłość opanowania pewnego rodzaju czynności przez ucznia. Składa się on z zadań o jednorodnej treści, stosunkowo łatwych dla uczniów, ale w takiej ilości, by – w zasadzie – żaden uczeń nie mógł wykonać całego testu w wyznaczonym, zwykle zaledwie kilku minutowym czasie.
Zdecydowana większość testów osiągnięć szkolnych stosowanych w szkolnictwie ogólnokształcącym to test mocy. Nieliczne testy szybkości, np. cichego czytania lub wykonywania prostych działań arytmetycznych, dotyczą raczej umiejętności instrumentalnych niż podstawowych. Przestrzec należy przed skracaniem czasu przeznaczonego na rozwiązanie testu mocy. Prowadzi to do powierzchowności i nerwowości pracy uczniów.
3. Według układu odniesienia wyników testowania dzieli się testy na
sprawdzające i różnicujące.Treść testu sprawdzającego jest dobrana ze względu na wymagania wobec uczniów, a wyniki testowania wskazują: czy te wymagania są spełnione. Specjalną odmiana testu sprawdzającego jest test diagnostyczny, służący do badania, czy uczniowie spełniają wstępne warunki niezbędne do powodzenia w uczeniu się określone materiału.
Treść testu różnicującego jest dobrana ze względu na aktualne osiągnięcia uczniów, a wyniki testowania pokazują indywidualne różnice tych osiągnięć. Test jest tak zbudowany by uwypuklić te różnice, ale nie mówi, czy jakiekolwiek wymagania są spełnione.
Specjalną odmianą testu różnicującego jest test selekcyjny, mający na celu dokonanie podziału uczniów na dwie grupy według jakiegoś zewnętrznego kryterium.
Testy różnicujące mają wiele wspólnego z testami psychologicznymi, korzystają z wysoko rozwiniętej teorii psychometrycznej, dobrze nadają się do dydaktycznych badań naukowych.
Nauczyciele i pracownicy nadzoru pedagogicznego interesują się jednak przede wszystkim sprawdzaniem osiągnięć uczniów z punktu widzenia wymagań programowych, nawet kosztem precyzji pomiaru. W ostatnich latach, głównie w wyniku doświadczeń nauczania programowego, także teoria testu sprawdzającego jest intensywnie rozwijana.
4.Według stopnia zaawansowania konstrukcyjnego dzieli się testy na
standaryzowane i nieformalne.
Test standaryzowany jest sprawdzany i ulepszony przez zastosowanie do niego takich analiz i zabiegów, jak krytyka planu testu, wypróbowanie zadań, zestawienie wyników testowania odpowiedniej grupy uczniów, zestawienie ocen trudności testu, dokonywanych przez grupę specjalistów. Wyprodukowanie testu standaryzowanego trwa co najmniej dwa lata.
Test nieformalny nie jest wypróbowany praktycznie, a jedynym jego krytykiem jest konstruktor testu. Zwykle ustępuje on jakością testom standaryzowanym, ale może być przygotowany – przy odpowiedniej wprawie konstruktora – przez jeden dzień.
Produkcja standaryzowanych testów osiągnięć w Polsce dopiero rozpoczyna się. Dotychczas upowszechniane testy były albo zupełnie nieformalne, albo miały też tylko pewne elementy standaryzacji.
5. Według zasięgu stosowania dzieli się testy na
nauczycielskie i szerokiego użytku.
Test nauczycielski jest skonstruowany dla potrzeb jego autora. Może on być nieformalny lub w niewielkim zakresie wystandaryzowany, jeżeli autor ulepsza go z roku na rok lub stosuje w kilku szkołach.
Test szerokiego użytku, jest skonstruowany dla potrzeb wielu nauczycieli. Zwykle wytwarza go wyspecjalizowana instytucja, a jego standaryzacja jest niezbędna, gdyż inaczej mógłby stać się przykładem złego narzędzia.
Jeżeli ograniczy się swoje zainteresowania do pisemnych testów mocy, to można wyróżnić dwa podstawowe typy testów osiągnięć szkolnych:
a / szerokiego użytku – standaryzowane – różnicujące / lub sprawdzające /
b / nauczycielskie – nieformalne – sprawdzające .
Inne typy, oparte na innych kombinacjach cech niż wyżej podane, zwłaszcza testy ustne i praktyczne, są rzadziej spotykane. Zatem ich konstrukcja jest w pewnym stopniu pracą twórczą.
LITERATURA :
1.Niemierko B. „ Pomiar wyników kształcenia” , Warszawa WSiP 1999 r.
2. Niemierko B. „ Między oceną szkolną a dydaktyczną: bliżej dydaktyki” , Warszawa WSiP 1999r.
3. Szaran T. „Pomiar dydaktyczny” , Warszawa WSiP 2000r.
4. Ciżkowicz K. Ochenduszko J. „Pomiar sprawdzający wielostopniowy” , Warszawa WSiP 1998 r
5. Kreutz M. „Metody współczesnej psychologii” , Warszawa PZWS 1980r
referat – mgr Maria Orłowska